Siirt’teki Bir Höyük’ten Çıkartılan Satranç’ın Atası, 5 Bin Yıl Öncesine Tarihlendirildi!
Başur Höyük’te sürdürülen kurtarma kazıları kapsamında dünyanın en eski oyun taşları olarak nitelendirilen 49 parçadan oluşan 5 bin yıllık taşların, eksik parçaları da tamamlandı.
Ilısu Barajı ve HES projesi kapsamında sular altında kalacak olan kültürel değerleri kurtarmaya yönelik kazılardan birisi de Siirt’e 20 km uzaklıktaki Aktaş köyü yakınlarındaki Başur Höyük’te 2007’den beri sürüyor. 15 metrelik kültürel dolguya sahip höyükteki sandık tipi mezarlardan birinde 2012 yılında karşılıklı oynandığı düşünen bir oyuna ait taşlar bulunur ve Güneydoğu Anadolu coğrafyasındaki ilk örnekler olarak kayda geçirilir. Yapılan radyokarbon testlerine göre taşların yaklaşık MÖ 3.100-2.900 yıllarına tarihlendirildiği anlaşılır.
Oyun setine ait taşlar
Ege Üniversitesi Arkeoloji bölümündeki uzmanlarca yapılan değerlendirmelere göre bulunan yuvarlak taşların arasında domuz, köpek gibi hayvan formları ile farklı formlarda yapılmış nesneler farklı renklerde üretilmişlerdir. Renklerdeki farklılık oyun stratejisinde renklerin de ayrıca bir önemi olduğunu düşündürmektedir. Tahmini olarak iki oyuncu ile oynanan oyunun taşlarının altlarının düz bir zemine sahip olması oyunun muhtemelen desenli bir tahtanın üzerinde oynandığını göstermektedir. Ancak eğer böyle bir zemin varsa bile zamana dayanamadığından bulunamamıştır. Bu da oyunun toprak yüzeye veya bir tekstil parçasına çizilerek oynanmış olabileceği ihtimalinin de değerlendirilebileceğini göstermektedir.
Bulunan domuz şeklindeki taşların çizimi
Oyun seti için satrancın atası denebilir.
Yine uzmanların tespitlerine göre Başur Höyük’te ortaya çıkartılan mezarlar sıradan halka değil muhtemelen zengin elit bir kitleye veya yönetici sınıfına aittir. Bu tür oyunlarla bu ailelerin çocuklarına planlama ve strateji ağırlıklı zeka oyunları ögretilerek eğitimsel amaçlı hedefler güdülmüş olabilir. Hatta Siirt’te bulunan taşlar, günümüzdeki zeka oyunlarının bilinen en eski atalarından birisi olarak tanımlanabilir.
2012 yılında bulunuşunun ardından gerekli incelemeler yapıldıktan sonra Batman Müzesi’nde sergilenen oyun setine ait birkaç eksik parça geçtiğimiz günlerde yine Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümü başkanlığındaki ekip tarafından bulunarak, setin tamamlanması sağlanmıştır.
Höyüğün üstten görünüşü
Amerika’da yayımlanan görsel sanatlar dergisi Artnews tarafından son 10 yılın en önemli arkeoloji projesi olarak değerlendirilen Başur Höyük’te bugüne kadar süren çalışmalarda bir müzeyi dolduracak kadar çok sayıda tarihi eser bulunmuştur. Bu eserlere bakıldığında 5 bin yıl önceki Siirt’in refah düzeyi oldukça yüksek günümüz Siirt’inden çok daha zengin olduğu görülmektedir. Ayrıca Siirt bölgesindeki tüm çalışmalarda Mezopotamya tarihine dair önemli bilgilere de ulaşılmış ve Dicle kıyılarının da en az Fırat kıyıları kadar arkeolojik ve tarihsel zenginliğe sahip olduğu kanıtlanmıştır.
Kaynak: Ege Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Başur Höyük Kazı Başkanı Prof. Dr. Haluk Sağlamtimur
ANTİK YAZAR’dan soluksuz okuyacağınız bir POLİSİYE ROMAN!
F: Nereidler anıtı, Britanya Müzesi / 1840 yılında Charles Fellows tarafından Güneybatı Anadolu’daki Ksanthos antik kentinden sökülerek gemilerle İngiltere’ye taşınmıştır. Romanla ilgili ayrıntılı bilgi için buraya tıklayınız.
