Sümerler, Türk müydü? Her İki Dildeki Ortak Kelimeler Ne Anlama Geliyor?

Atatürk’ün Sümer kültürünün araştırılmasını istemesine yol açan okumuş olduğu Fransızca kitapta ne yazıyordu? Neden bazı cümlelerin altını çizip, mühim notunu almıştı?

Sümerler, günümüzden 6 bin yıl kadar önce, tahmini MÖ 4 binli yıllarda, bugünkü Irak’ın güneyinde Fırat ve Dicle nehirlerinin birbirine yakın olduğu noktaya yerleşmiş ve yaklaşık 2 bin yıl boyunca varlığını sürdürmüş en önemli antik çağ uygarlığıdır. Nereden geldikleri tartışmalıdır ancak onlar için medeniyet tarihinin başlangıcı demek hiç de yanlış olmaz. İlk şehir devletleri, ilk yasalar, ilk yazı, ilk demokrasi, ilk edebiyat, ilk organize dini inanç sistemi, astronomi ve matematiğin temeli gibi medeniyete dair kavramların hepsi tüm dünyaya Sümerler’in armağanıdır.

Sümerlerle Türklerin İlgisi Tam Olarak Nedir?

Sümerlerin kökeni söz konusu olduğunda tabii ki öncelikle Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’ın görüşleriyle konuya giriş yapmak doğru olur. Yıllarını Sümerleri incelemeye adamış olan Muazzez İlmiye Çığ’ın araştırmalarına göre Sümerler Orta Asya’dan gelmişlerdir ve dilleri Ural-Altay Türk dil grubuna uymaktadır. Ancak son dönemde özellikle batılı bilim insanları, Sümerlerin nereden geldiklerinin belli olmadığı ve dillerinin dünya üzerinde var olan hiç bir dile benzemediği konusunda yoğunlaşmaktadır. İlmiye Çığ; batılıların kendi medeniyetlerinin başlangıcını antik Yunan kültürü olarak aldığı, Sümer’leri kabul etmenin, Yunan başlangıcını reddetmek olacağından ötürü böyle bir tavır içerisine girmiş oldukları kanaatindedir. Oysa ki Atatürk’ün okumuş olduğu Fransızca bir kitapta yazan Sümerlerin dillerinin Ural-Altay dillerine benzediği ve Orta Asya’dan gelmiş olabilecekleri kısmının altı hiç de boş değildir. Atatürk’ün bu bilgiye mühim notu düşmesiyle birlikte Türkiye’de Sümer kültürü araştırılmış ve bu sayede dünyada eşsiz olan İlmiye Çığ gibi değerli Sümer araştırmacıları yetişmiştir. Onların sayesinde bugün biliyoruz ki Sümer dili ve Türk dili arasında tesadüf olamayacak benzerlikler vardır. Muazzez İlmiye Çığ, Sümer ve Türk efsanelerinin birbirine olan yakınlığını vurgulayarak, kendilerine koydukları Tenger adının, Orhun Kitabelerinde geçtiği ve eski bir Türk boyu olduğunu söyler. Bugün Tenger (veya benzeri kengar, kenger, tengar) ismiyle anılan bir sürü yer vardır. Bu gerçek Sümerler’le Türkler’in yakınlığını net olarak ortaya koymaktadır. Ancak her iki dilin benzerliğinin yanı sıra kültürleri üzerinde de detaylı araştırmalar yapılırsa ileride batılıların bile kabul etmek zorunda kalacağı daha net bulgulara ulaşmak kaçınılmazdır.

Sümerce ile Türkçe Benzer midir?

Özellikle Türkçe ile Sümercenin benzerliği konusunda en geniş araştırmaya sahip olan kişi Prof. Dr. Osman Nedim Tuna’dır. Tuna, Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi isimli kitabında Sümerce ile eski Türkçe’nin karşılaştırmasında matematiksel yöntemler kullanmıştır ve toplam 167 tane ortak kelime bulmuştur. Bu kelimelerde sesler aynı ya da birbirine çok yakın ve anlamlar aynıdır. Burada özellikle belirtmek gerekir ki Prof. Dr. Osman Nedim Tuna, Sümerolog İlmiye Çığ gibi Sümerlerin kökeninin Türklerle bağlantılı olduğunu iddia etmiyor. Nedim Tuna’nın iddiası bu kadar fazla sayıda benzeşen kelimenin bir tesadüf olamayacağı ve her iki dilin, birinden diğerine, mutlaka alış veriş yapmış olduğudur. Yani nasıl günümüzde Türkçe içerisinde, örneğin Fransızca ve Arapça kelimeler var ise ve bunlar bu kültürlerle olan etkileşim sonucu olmuşsa, yine Sümerce ve Türkçe de aynı şekilde birbiriyle etkileşim halinde olmuştur. Tesadüf diye nitelendirilemeyecek olan ve bir uzman tarafından tespit edilen bu benzerlikler herşeyden önce her iki kültürün benzer zamanda birbiriyle iletişim içerisinde olduğunu gösterir. Bu sonuç bir taraftan Türklerin ve Türkçe’nin geçmişinin çok eskilere, milattan öncelere dayandığını gösterirken, diğer taraftan da dillerin etkileşimi için coğrafi yakınlık da gerektiğinden Sümerlerin Orta Asya kökenini ortaya koyar. Elbette bu sonuçları kanıtlayacak antik dönemlerden kalma Türkçe metinler yok. Öte yandan 167 tane ortak ses ve anlama sahip kelimenin, iki dilin ortak bir zamanda ve yakın bir coğrafyada sözcük alışverişi yapacak kadar birbirine yakın olduğunu gösterdiği çok açık değil mi?

Aşağıda Prof. Dr. Osman Nedim Tuna’nın bulduğu aynı anlama ve sese sahip bazı Sümerce ve Eski Türkçe sözcükleri bulabilirsiniz.

• Sümerce : dirig
• Türkçe : irig  “iri, sert”
• Sümerce : gud
• Türkçe : ud “öküz”
• Sümerce : tagı
• Türkçe : yagı “düşman”
• Sümerce : nigin
• Türkçe : yıgın “istif, miktar, küme”
• Sümerce : kapkagak
• Türkçe : kapkaçak
• Sümerce : dingir
• Türkçe : tengri “tanrı”
• Sümerce : mae, men
• Türkçe :  men “ben”