Erzurum’da Bulunan Mezar Taşı, Türklerin Anadolu’daki 2.500 Yıl Önceki Varlığının Kanıtı mı?
Erzurum’da bulunan ve Orta Asya Türk kültürüyle özdeşleşen mezar taşının, özellikle İslamiyet öncesi Türklerin ölü gömme geleneklerinin bir parçası olan taşbaba olduğu anlaşıldı.
Erzurum’un Şenkaya ilçesine bağlı Ormanlı köyünde hayvanlarını otlatan iki vatandaş tesadüf eseri eski olduklarını düşündükleri bir taş heykele rastladı. Traktörlerine yükleyerek önce köye taşınan heykel hakkında daha sonra yetkililere bildirimde bulunuldu.
Erzurum Müze Müdürlüğü ve Erzurum Atatürk Üniversitesi bünyesindeki uzmanlar tarafından incelenen insan benzeri heykelin, Orta Asya Türk kültürüne has, mezarların başına dikilen ve yatan kişiyi temsil eden taşbaba olduğu tespit edildi. Yetkililer mezar taşının, iki bin iki bin beş yüz yıl öncesine giden geçmişinin Türkleri Anadolu’daki atalarına bağlayan çok nadide ve önemli bir bulgu olduğunu belirttiler.
Yapılan incelemede yaklaşık 120 cm uzunluğundaki mezar taşının muhtemelen Kıpçak Türklerine ait olduğu ve Türkiye’de bulunan 4. örnek olduğu ortaya çıktı. Taşbabalara özellikle Kırgızistan, Moğolistan, Kazakistan ve Ukrayna’da bolca rastlandığı kaydedildi. Asya’daki örnekleriyle bire bir aynı olduğu ve MÖ binlerden beri Anadolu’da yaşamış Türklerin geleneklerini yansıttığı belirtilen mezar taşı Erzurum Müze Müdürlüğü yetkilileri tarafından koruma altına alındı.
Orta Asya Türk kültüründe ölen kişiyi temsil eden kabaca insan biçimli heykellerin dikilmesi yaygındır. Boyları 2,5 metre ile 30 cm arasında değiştiği görülür. Çoğu bıyıklı olarak tasvir edilmiştir. Ön cepheden görünümleri betimlenen taş heykellerde belden aşağısı bulunmaz. Genelde elleri karınlarının üzerinde birleşir ve bazen ellerinde silah ve kap gibi şeyler tuttukları görülür. Güney Sibirya, Moğolistan, Kırgızistan ve Kazakistan’da çok sayıda örneği vardır ve müzelerde sergilenmektedir. Bazı görüşlere göre Azerbaycan ve Anadolu topraklarında bulunan taşbabalar, Orta Asya ile Doğu Anadolu arasında kabul edilenden çok daha eski çağlara dayanan ilişkinin kanıtıdır.
